De Lord Mayor van Londen
Wat hebben de begrafenis van koningin Elizabeth II, Antwerp Pride en Aalst Carnaval gemeen? Het zijn drie van de grootste gemeenschappelijke opkomsten van de laatste jaren. Maar, het zijn ook alle drie ‘stoeten’. In Europa is de stadsstoet een erfenis uit de late middeleeuwen. Lucas d’Heere woonde een van de grootste stoeten van Londen bij: De jaarlijkse ‘Show’ van de ‘Lord Mayor’.
De Lord Mayor volgens Lucas
Lucas d‘Heere’s afbeelding van de Lord Mayor komt uit 1576 en toont hem in zijn ceremoniële gewaden. De nieuwe Lord Mayor rijdt naast zijn voorganger, beiden gekleed in een rode ‘tabbaard’ met afwerkingen van bruin bont. Rechters en parlementariërs droegen ook zulke gewaden. Rond zijn hals draagt de burgemeester een ketting waarin een ‘S’ motief en een roos zijn verwerkt. De roos verwijst naar het huis van Tudor; de koninklijke familie van Engeland op dat moment. Op zijn rug hangt - naar d’Heere’s beschrijving - een ‘kaproen’. Dit was een teken van de Orde van de Kouseband, de hoogste ridderorde in Engeland. De Lord Mayor’s kledij droeg een boodschap: hij voldeed aan alle criteria om een van de belangrijkste posities van het vroegmoderne Londen te mogen bekleden.
De Show begint
Dat d’Heere de burgemeester afbeeldde in zijn stoet, is niet toevallig. De statdsstoet deelde namelijk veel in de symboliek die ook gebruikt werd in kostuumboeken en atlassen. Zo zou een toneelstuk uit de stoet de vier continenten hebben uitgebeeld, waarbij de andere drie Europa een kroon opzette als leider van de wereld.
Wanneer men aan een stoet denkt, denkt men vaak aan praalwagens. Deze waren rijkelijk aanwezig in de Lord Mayor’s Show. De thema’s van de stoet en bijgevolg de praalwagens waren bijzonder divers. Zo kon een wagen onder meer symbolsich ingaan op de naam van de Lord Mayor of een waarde uitbeelden die de burgemeester zou moeten bezitten. Omdat niemand alles kon zien of horen werden enkele onderwerpen meermaals herhaalt.
“’4 parts of the World, Asia, Africa, America, and Europa’, all with their proper garments and accessories, would doubtless have resembled the ways in which these continents were represented in other texts of the time.” – Tracey Hill, Pageantry & Power (2010).
Hoewel de burgemeester regelmatig werd getekend, zijn er maar weinig beeldende materialen van de stoet zelf. Het manuscript van de Nederlander Abraham Booth is een van de weinige getekende getuigenissen. De secretaris van een delegatie van de Oost Indische Compagnie tekende enkele van de praalwagens met potlood in zijn ‘journael’. Later ging hij er met inkt over. Waarschijnlijk voegde hij er dan enkele delen aan toe die hem eerder niet opvielen.
The water show
Booth benoemde de eerste praalwagen die hij zag als ‘Oceanus’, waarmee hij waarsschijnlijk Neptunus bedoelde. De Romeinse god zit in een strijdwagen, getrokken door zeepaarden. Hierbij tekende hij het voorste deel als een echt paard. Voor deze praalwagen werden paarden versierd met onder meer meer stoffen om tot een ‘zeepaard’ te komen. De tweede praalwagen beeldt de Griekse mythologische tovenares 'Medea' af. Figuren uit de oudheid werden bijna altijd gebruikt in de stoet. Er werd zelfs beweerd dat de stad zou afstammen van Troje.
Deze ‘zeepraalwagens’ waren kenmerkend voor de havenstad. De helft van de stoet bevond zich op de Thames. De wagen van Neptunus was de laatste die op het land werd getoond en moest de overgang naar het water aanduiden. Medea werd daarentegen gebruikt om een kort toneel te geven. Andere Griekse figuren zoals Jason en de Argonauten kwamen elders in de stoet voor.
Een struisvogel
De derde praalwagen in Booth’s boek toont een Indische jongen op een struisvogel. dat was het symbolische dier van de ijzerhandelaarsgilde, wie de stoet hadden georganiseerd. Links staat een Perzische man en rechts een Ottomaanse man. Naar de officiële pamfletten van de stoet zouden er ook een musketman en een lansdrager bij hebben gestaan. In de bek van het dier zit een stuk metaal, mogelijks een hoefijzer.
Hoewel de struisvogel uit timmerhout was vervaardigd, werden er her en der wel (wilde) dieren gebruikt. In 1556 zou een echte kameel, gebaden in rosenwater, door de straten van Londen hebben gestapt in de stoet. De ‘oriëntale’ figuren van de praalwagen waren overigens niet de enige in de show.
De vergelijking
Kort na d’Heere’s terugkeer naar de Lage Landen maakte Antwerpen een van zijn belangrijkste politieke stoeten mee van de eeuw. Bij de Blijde Intrede van François van Anjou verwelkomden de Antwerpenaren de nieuwe vorst van Brabant. Veel van de symboliek uit de Londense stoet zou daar ook gebruikt worden. De prent rechts beeldt een Antwerpse praalwagen met een woest zeemonster af, bereden door Concordia. In sommige Lord Mayor's Shows kwam dit ook voor.
Conclusie
De Lord Mayor’s Show is een belangrijk voorbeeld van de vroegmoderne stoet. Lucas d’Heere’s afbeelding van de Lord Mayor zelf is daarbij een van de duidelijkste uit die periode. Hoewel er over de Lord Mayor’s Show al veel geschreven is, is er ruimte voor nieuwe invalshoeken. Aangezien de meeste overgebleven getuigenissen van de stoet gepend werden door buitenlanders, kan het nuttig zijn om de Lord Mayor’s Show te vergelijken met een belangrijke stoet uit een andere stad, zoals Antwerpen.
Ben je benieuwd hoe de "Lord Mayor's Show" er vandaag uit ziet? Bekijk hier de opname van 2023.
Jakob Smet.
Beknopte bibliografie
d'Heere, Lucas. Corte beschryvinghe van Engheland Schotland ende Irland, 1573-1575 (British Library, Londen, album, ms. 28330). f.30.
G. Andrew en Tracey Hill, “Moving London: Pageantry and Performance in the Early Modern City.” The London Journal 47, nr 1 (2021): 1-12.
Hill, Tracey. Pageantry and Power: A cultural history of the early modern Lord Mayor's Show 1585–1639. Cambridge: Manchester University Press, 2010.
Thøfner, Margit. “‘Willingly We Follow a Gentle Leader . . .’: Joyous Entries into Antwerp.” The Dynastic Centre and the Provinces: Agents and Interactions (2014): 185-202.
Withington, Robert, "The Lord Mayor's Show for 1590." Modern Language Notes 33, nr. 1 (1918): 8-13.