Militair erfgoed
Vestingsteden in vredestijd
Na bijna 80 jaar van relatieve vrede zijn we het misschien vergeten, maar ook onze gewesten stonden eeuwenlang bekend als het slagveld van Europa, oftewel de ‘cockpit of Europe’. Militaire inkwartieringen, troepenbewegingen, versterkingen en fortenbouw hadden een grote impact op het wel en wee van de lokale bevolking. De restanten van woeliger militaire tijden blijven tot op vandaag het landschap tekenen. Ze zijn geïntegreerd in stedelijke structuren of blijvend onderwerp van herbestemmingsvraagstukken. Want een versterking, die laat zich niet zomaar afbreken.
De fortengordel rond Antwerpen is gebouwd als reduit voor het Belgische leger in geval van een vijandelijke aanval. In een oninneembaar Antwerpen zou het leger volgens plan standhouden. In de realiteit viel dat tegen. Omdat kanonnen steeds verder konden schieten moest een tweede fortengordel verder van de stad worden gebouwd. En toen die af was schoten de kanonnen alweer verder. Toen de vijand in 1914 binnenviel, was het reduit dan ook een verloren zaak. Een antitankgracht tussen de forten gegraven net voor de Tweede Wereldoorlog kon de zaak niet redden. Na de oorlog trok het leger weg uit de forten. Wat gedaan met dit militair erfgoed?
Lasten die opportuniteiten worden
Het optrekken van de fortengordel rond Antwerpen is er niet gekomen zonder enig protest van de inwoners. Nu zijn de forten een bron aan opportuniteiten geworden. Dit gaat van de aanleg van de ring rond Antwerpen op de Brialmontvesting over coworkplaatsen tot het beschermen van vleermuizen die in de vochtige verlaten forten een perfecte habitat vinden en een hoofdrolspeler zijn in herbestemmingskwesties.
Van strijd voor het vaderland tot herbestemmingsonderhandelingen
De meeste forten hebben geen militaire functie meer en zijn door het defensie verkocht. Er is grote belangstelling om dit erfgoed een nieuwe bestemming te geven. Maar de kosten zijn hoog en de uitdagingen groot. Vele spelers maken plannen. Maar de ene zijn droom is de ander zijn nachtmerrie. Toch zijn er ook mooie openingen. Zoals dat ene gat voor vleermuizen in een beschermde bunker.
Let it be?
In tegenstelling tot kwetsbaar erfgoed zijn de robuuste forten in beton en baksteen zeer kostelijk om te slopen. Dat maakt ze duurzaam. Ze zullen niet gauw verdwijnen. Vele van de forten zijn verwilderd en verlaten. Moeten we dat een probleem vinden? Zo het al doenbaar zou zijn, is het dan ook zinvol om de forten te renoveren als militair erfgoed? Moeten al deze verschillende forten gerenoveerd worden om het militaire erfgoed weer te geven? Of laten we de natuur zijn gang gaan? De vleermuis is voor.
