be-Mine Beringen
Investeringsmaatschappij LRM
Koolmijnlaan 203, 3582 Beringen
Context
Oorspronkelijke bestemming
Na een reeks verkenningsboringen verleende de Belgische overheid in 1906 een concessie voor de ontginning van steenkool in Beringen. De drie oorspronkelijke maatschappijen smolten daarop samen tot de Société Anonyme Charbonnages de Beeringen. Verdere exploratie van de omgeving en de ontwikkeling van infrastructuur leidde in 1922 tot de opening van de mijn, de tweede in Limburg. Er werden schachttorens, een kolenwasserij, een elektrische centrale, koeltorens, magazijnen en een badzaal voor de mijnwerkers gebouwd. Tot op een diepte van 850 meter bestond de site uit 100 kilometer aan mijngangen.
Voor de oprichting van de mijn is de streek rond Beringen een landbouwgebied met een lage bevolkingsdichtheid. De komst van de mijn zorgt voor een aanzienlijke bevolkingstoename. Op het hoogtepunt in 1948 stelt de mijn 6800 arbeiders te werk, in ongezonde en onveilige omstandigheden. Zo leidt een ophoping van mijngas in 1943 tot een ramp waarbij 9 arbeiders overlijden. De ontwikkeling van olie en aardgas als nieuwe energiebronnen zorgt vanaf de jaren 1950 voor een afname van de vraag naar steenkool. Tijdelijke werkloosheid is het gevolg. In de jaren 1970 wordt de mijn steeds afhankelijker van overheidssteun, terwijl de werkgelegenheid verder afneemt. Veel mijnwerkers zoeken elders werk. In 1989 sluit de steenkoolmijn van Beringen definitief.
Bestemming
Voor de herbestemming van de mijnsite in Beringen zijn verschillende invullingen gevonden. In de voormalige elektriciteitscentrale is het klimcentrum Alpamayo gevestigd, andere gebouwen bieden ruimte aan een fietsbelevingscentrum en een basisschool. Het waterzuiveringsstation van de kolenwasserijen doet vandaag dienst als duikcentrum, de mijnterril wordt gebruikt als avonturenberg voor kinderen en vormt het terrein voor een mountainbikeparcours. Een restaurant vult het ophaalgebouw, aangevuld met een nieuwe eetzaal. Naast herbestemde gebouwen werd ook nieuwe infrastructuur opgetrokken zoals een nieuw woonzorgcentrum en twee appartementsgebouwen. De opbrengsten van deze gebouwen werden ingezet om de renovaties van de oorspronkelijke gebouwen mee te financieren.
Het grootste deel van de gebouwen van de mijnsite van Beringen is sinds december 1993 door de Vlaamse overheid beschermd als monument. Dit geldt zowel voor de gebouwen zelf als voor de technische uitrusting en de machines. Het gaat onder meer over de schachtbokken, het administratief gebouw, de koeltorens en de watercentrale. Sinds 19 december 1994 worden ook de indikkers, de kolenwasserij en kolenzeverij beschermd. Sinds 2018 staat de hele site als bouwkundig erfgoed geregistreerd.
Herbestemmingsvraagstukken vandaag
Bij hun sluiting in de jaren 1980 en 1990 zijn de zeven Limburgse mijnsites in eigendom van de Limburgse Reconversiemaatschappij (LRM), een investeringsmaatschappij die de economie in de regio nieuw leven moet inblazen. Ondanks hun beschermde statuut wil de LRM een deel van de gebouwen slopen. De maatschappij vindt een renovatie te duur en een plan voor herbestemming ontbreekt. Het plan om het beschermingsstatuut op te heffen stuit op fel verzet, in de vorm van bezwaarschriften van meer dan 1300 burgers en erfgoeddeskundigen.
Sinds 2021 werkt de LRM aan een nieuwe herbestemming voor de kolenwasserijen één en drie. Het project kreeg de naam be-NATURE. Het doel van dit project is om natuur, erfgoed en water samen te brengen. Water is belangrijk in de kolenwasserij en dat willen de eigenaars benadrukken met dit project waar natuur centraal staat. Zo geven de eigenaars een deel van het gebouw terug aan de natuur. Op deze manier zullen kolenwasserij één en drie via een belevingspad toegankelijk zijn voor het grote publiek. Voorts zal er ook een fietspad door de oude kolenwasserij lopen. Om het project tot een goed eind te brengen zal een gedeelte van de kolenwasserijen worden ontmanteld met behoud van de belangrijkste erfgoedinstallaties.
Het project wordt begroot op 12,5 miljoen euro. Als belangrijkste investeerder legt de Vlaamse overheid 7 miljoen op tafel. Zij zien in dit project mogelijkheden op educatief en toeristisch vlak. Daarnaast zijn de stad Beringen, LRM en be-MINE zelf de andere investeerders van dit project. Kolenwasserij 2 en 4 blijven behouden en krijgen een nieuwe invulling, waarbij kolenwasserij 2 een mijnbelevingscentrum genaamd be-MINE PIT wordt. Het mijnmuseum wordt gerelokaliseerd en wordt deel van het belevingscentrum. Dit museum is opgericht door voormalige mijnwerkers en krijgt de naam ‘belevingscentrum’ omdat de provincie geen culturele instelling mag beheren.
De vzw ‘Het Vervolg’, een organisatie die ijvert voor het behoud en de invulling van mijnerfgoed, pleit echter voor een alternatieve invulling van de kolenwasserij. In plaats van het be-NATURE-project stellen zij de oprichting van een kennis- en bedrijvencentrum rond recyclage en materialen voor. Volgens deze vzw zou die invulling de oorspronkelijke functie van de mijnsite beter communiceren, en een grotere relevantie hebben in de hedendaagse samenleving.
ANOUK VANDERHASSELT, MICHIEL SCHRYVERS, SOPHIE RADEMAKERS, ELIAS DEGRUYTER
MEER WETEN?
Horlings, André. “Toekomst mijn Beringen eindelijk begonnen. Duiken tussen vissen waar ooit steenkool werd gewassen.” Historiek. 19.12.2017. Geraadpleegd 30.03.2023. https://historiek.net/toekomst-mijn-beringen-eindelijk-begonnen/69727/.
Lens, Marcel en Philip Put. “De koolmijn.” Heemkunde Koersel: Doorheen de jaren. https://www.koerseldoordejaren.be/de-koolmijn.
N.N. “Be-Mine.” Be-Mine. Geraadpleegd 30.03.2023.https://be-mine.be/.
N.N. “De kers op de taart van de mijn van Beringen.” Industriecultuur. 19.10.2020. Geraadpleegd op 30.03.3023.https://www.industriecultuur.be/steenkoolmijnen/kolenwasserij -van-beringen.
N.N. “Geschiedenis van Beringen.” Beringen. Geraadpleegd 30.03.2023. https://www.beringen.be/geschiedenis-van-beringen.
N.N. “Steenkoolmijn van Beringen.” Inventaris Onroerend Erfgoed 2023. Geraadpleegd 30.03.2023.https://inventaris.onroerenderfgoed.be/aanduidingsobjecten/4041.
N.N. “Steenkoolmijn van Beringen.” Inventaris Onroerend Erfgoed 2023. Geraadpleegd 30.03.2023. https://inventaris.onroerenderfgoed.be/erfgoedobjecten/120883.
N.N. “Steenkoolmijn van Beringen: indikkers, kolenwasserij en -zeverij.” Inventaris Onroerend Erfgoed 2023. Geraadpleegd 30.03.2023. https://inventaris.onroerenderfgoed.be/aanduidingsobjecten/4048.
Reynders, Dirk. “Be-Nature in oude kolenwasserijen van Beringen krijgt nog eens 2 miljoen euro Vlaams geld.” VRT NWS. 25.01.2023. Geraadpleegd 30.03.2023. https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2023/01/25/be-nature-project-in-oude-kolenwasserijen-van-beringen-krijgt-no/.
Reynders, Dirk. "Het Vervolg wil de kolenwasserij in Beringen behouden en er centrum rond recyclage inrichten.” VRT NWS, 13.10.2022. Geraadpleegd op 30.03.2023. https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2022/10/13/het-vervolg-wil-de-kolenwasserij-in-beringen-behouden-en-er-cent/.
Suffeleers, Ilse. “5 miljoen euro subsidie van Toerisme Vlaanderen voor Be-NATURE op de voormalige mijnsite van Beringen.” VRT NWS. 12.01.2023. Geraadpleegd 30.03.2023. https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2023/01/12/5-miljoen-euro-subsidie-van-toerisme-vlaanderen-voor-be-nature-o/.
Viaene, Patrick (ed.). Triage - De kolenwasserij van Beringen. Een monument voor de toekomst. Heusden-Zolder: Het Vervolg (2022).
Vlaeyen, Dirk. “be-MINE Beringen vraagt omgevingsvergunning aan om natuur, erfgoed en water samen te brengen.” VRT NWS. 21.11.2022. Geraadpleegd op 30.03.2023. https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2022/11/21/be-mine-vraagt-omgevingsvergunning-aan-voor-be-nature/.