Kasteel Notax
Privé eigendom
Kwadenplasstraat 12-16, 9070 Destelbergen
Context
Kasteel Notax is een domein in Destelbergen dat sinds 1981 tot het beschermd erfgoed van Vlaanderen behoort. Het kasteel is in privé bezit.
Geschiedenis
Ontstaan
Vanaf de tiende, elfde eeuw zou er al een site met een gracht hebben gelegen die eigendom was van de Sint-Pietersabdij op de Blandijnberg. Zij gaven het vanaf het begin van de dertiende eeuw in leen aan de familie Notax die ook de macht had over de heerlijkheid Destelbergen. Aangezien de familie Notax uitstierf rond 1350 werd het doorheen de tijd geërfd door of af en toe verkocht aan de volgende heren van Destelbergen, tot 1794. Door de Franse Revolutie werden alle heerlijkheden afgeschaft waarna het kasteel herhaaldelijk verkocht werd. Van het originele kasteel is echter niet veel overgebleven. De toren, die afkomstig is uit de 15e eeuw, is nu het oudste deel van het huidige gebouw.
Gedurende de middeleeuwen was de voornaamste functie van het kasteel een lokaal verblijf van de heren van Notax en een symbool voor heerlijke macht. Het is echter niet duidelijk of het gebouw ook een publieke functie had. In deze tijd kan het domein het best omschreven worden als een omheinde walburcht. Door godsdienstoorlogen werd het kasteel eind zestiende eeuw verwoest waarna het begin zeventiende eeuw werd heropgebouwd.
Herbestemming
Na een brand tijdens de Franse bezetting werd het kasteel in 1830 omgebouwd tot ‘lustverblijf’. Een krantenbericht uit 1832 vermeldt Notax als ‘een schoon en onlangs nieuw gebouwd speelgoed’. Dit is ook het moment dat de tuin zoals hij er nu uitziet werd aangelegd. Later in de 19e eeuw werd er een kleine westelijke dwarsvleugel aangelegd. In 1949 volgde er een laatste uitbreiding, met onder andere een toevoeging van een gevelsteen met opschrift ‘Maperthuus/ 1349-1949’. Dit zou mogelijk verwijzen naar het feit dat het epos van de vos Reinaert op deze regio en dit kasteel geïnspireerd zou zijn. In diezelfde optiek werden er in 1954 glas-in-loodramen toegevoegd met illustraties van hetzelfde verhaal. Deze hangen nog steeds als decoratie in de kelder van het kasteel.
Gedurende de voormelde renovaties werd het vroegere neerhof, dat al enkele generaties dient als hoeve voor een boerenfamilie, aangepakt. Dit neerhof behield zijn originele functie. Zo worden er nog steeds paarden en koeien gehouden op de aangrenzende weiden.
Het kasteel zelf dient tegenwoordig als privé woning. Sinds de Franse Revolutie dient het niet meer als symbool voor politieke macht. De huidige eigenaar kocht het gebouw voornamelijk wegens de emotionele waarde die de plek voor hem heeft, aangezien de locatie deel is van zijn familiegeschiedenis.
Herbestemmingvraagstukken vandaag
Toen de huidige eigenaars het kasteel kochten hebben ze ook renovatiewerken uitgevoerd. Bij een renovatie van beschermd erfgoed is er altijd een spanningsveld tussen het moderne wooncomfort en de smaak van de eigenaars enerzijds en de vereisten van het Agentschap Onroerend Erfgoed anderzijds.
Isolde Artois en Silas Tamimi
Meer weten?
https://nl.wikipedia.org/wiki/Kasteel_Notax
https://inventaris.onroerenderfgoed.be/erfgoedobjecten/35704
