Hoge Woerd

Hoge Woerdplein 1 3454 PB Utrecht

Geschiedenis

Ontstaan

Castellum Hoge Woerd is een Romeins fort aan de limes, de noordelijke grens van het Romeinse Rijk. Het bevindt zich in een woonwijk in Utrecht. Het fort is gebouwd rond 40 na Christus en was in gebruik tot en met de 4de eeuw na Christus. Het castellum bestond oorsronkelijk uit hout maar het werd verschillende keren herbouwd in steen. De originele functie van het castellum was een verdedigingswerk en militaire versterking aan de grens van Romeinse Rijk. Vroeger stroomde de Rijn langs het castellum. Dit vormde de natuurlijke grens van het Rijk. Toen de loop van de Rijn zich verlegde, werd het fort verlaten.

In 1992 beslist de stad Utrecht om een nieuwe woonwijk aan te leggen. Deze heet Leidsche Rijn. Ter voorbereiding van deze werken deed men archeologisch vooronderzoek met zowel professionele als amateurarcheologen. Men stuitte op verschillende materiële resten. Het opvallendste object is een 25-meter lang schip dat door een amateur archeoloog werd gevonden in 1997. Pas in 2003 werd het schip geborgen en het is nu het pronkstuk in het cultureel centrum Hoge Woerd.

Bestemming

Door de uitzonderlijke vondst van het schip besloot men af te wijken van het originele bouwplan en een cultuurcentrum in de vorm van het castellum op te bouwen. Zo konden ook de archeologische vondsten uit de buurt tentoongesteld worden. Via elektromagnetisch onderzoek hebben ze de exacte locatie van de muren en torens van het fort kunnen achterhalen. Op de exacte plaats van die muren werd een replica van het castellum opgetrokken die het cultureel centrum huisvest. Het achterliggende idee van het centrum is om de buurt te betrekken bij de archeologische vondsten en bij de geschiedenis van het castellum.

Het schip in castellum Hoge Woerd

Kinderen spelen op de oude Rijnbedding

Zicht op Hoge Woerd

Middenplein van het castellum Hoge Woerd

Herbestemmingsvraagstuk

Het cultureel centrum is onderverdeeld in vier suborganisaties. Ten eerste is er het museum Hoge Woerd die de vondsten uit de buurt tentoonstelt. Daarnaast is er de theaterzaal waar de Stichting Theater Kikker aanwezig is. Op de site geeft de stichting aan dat ze nauw samenwerken met de buurtbewoners, maar uit de website is het niet duidelijk welke vorm deze samenwerking aanneemt. Ten derde is er ook een stadsboerderij die bovenop de oude vicus ligt. De vicus is een kampdorp uit de Romeinse tijd dat onderdeel was van het castellum. Als laatste is er ook het Café Castellum waar de bezoekers iets kunnen drinken en eten. 

  • Educatie: Het centrum zet erg in op educatie. Het organiseert verschillende workshops en rondleidingen voor zowel kinderen, jongeren en volwassenen. Met veel beeldmateriaal en participatie komt de collectie en geschiedenis tot leven. De stadsboerderij verzorgt ook activiteiten voor jong en oud. 
  • Identiteit: Naast educatie zorgt de organisatie voor een aangename plek en ontmoetingsplaats voor de lokale bewoners. Zo komen er gezinnen koffie drinken in het café, wandelen op de binnenplaats en in de boomgaard en spelen kinderen in de oude Rijnbedding. In de theaterzaal gaan er voorstellingen door en gedurende het jaar worden hier ook grotere evenementen georganiseerd, zoals de Romeinendag. Op deze manier zet men in op identiteit. Het is de bedoeling dat lokale bewoners zich verbonden voelen met het centrum.
  • Duurzaamheid: Het centrum is voor de buurt een groene omgeving waar mensen even tot rust kunnen komen. De boerderij en boomgaard dragen hier het meeste aan bij. Daarnaast is er ook een ingenieus afwateringssysteem van regenwater zodat het water zolang mogelijk wordt vastgehouden om droogte te vermijden. Op deze manier zet het centrum zich in voor duurzaamheid. 
  • Vorm: Een opvallende keuze is de moderne interpretatie van het castellum. Men koos bewust voor een reconstructie die niet met zekerheid historisch correct is. De focus ligt op beleving en integratie van de buurt eerder dan historische accuraatheid. Het kasteelachtige ontwerp spreekt meer tot de verbeelding en trekt sneller mensen aan. Een site zonder reconstructie is voor bezoekers vaak minder aantrekkelijk. Men maakt bewust een keuze voor toerisme en aantrekkelijkheid. Er is dus een spanningsveld tussen beleving en toerisme enerzijds en historische accuraatheid anderzijds.
  • Authenticiteit: Op basis van de opgravingen kwam het cultuurcentrum en museum tot stand. We stellen echter vast dat het castellum ook gebruikt wordt voor hedendaagse culturele activiteiten. Betekent dit dat het Romeinse erfgoed naar de achtergrond verdwijnt?

 

Meer weten?

Bronnen

Website Hoge Woerd: https://www.castellumhogewoerd.nl/over-castellum/

Met veel dank aan de gids: Hans Joosten

Door Mare Dermaux, Jonathan Geerinck, Kayleigh Waelput, Hilke Kuijken en Ade Dessein.

Vorige Volgende