Domplein
- Non-profitorganisatie Stichting DOMunder
Domplein 9, 3512 JC Utrecht, Nederland
Geschiedenis
We bevinden ons in de Romeinse periode rond het jaar 45 na Christus. Het Romeinse Rijk heeft een grote uitbreiding doorgemaakt. Het gebied verspreidt zich van Groot-Brittannië tot Perzië en van Spanje tot de rivier de Rijn. Deze rivier geldt als limes of grens van het Romeinse Rijk. Aan deze waterweg beslist keizer Claudius om een gordel van forten of castella te bouwen. Een van deze forten, Traiectum, wordt gebouwd op de locatie van het huidige Domplein.Het castellum heeft uit vier poorten, één per windrichting en er lopen twee wegen dwars door het fort. De hoofdweg, de Via Principalis, loopt van de westpoort naar de oostpoort. De Via Praetoria loopt van noord naar zuid. Op de splitsing van beide wegen bevindt zich de principia, het hoofdgebouw van het fort. In het jaar 69 ontstaan er keizerlijke problemen en brandt het fort volledig af. Hierna wordt het heropgebouwd op een terp, een zelf opgeworpen heuvel. Het fort werd hierna nog viermaal vernieuwd, telkens op de resten van de vorige vesting. Het laatste castellum bestond uit turfsteen, een vulkanisch gesteente dat werd geïmporteerd.
In 275 vertrekken de Romeinen uit deze regio. Tot 695 is er niet veel bekend over het fort. In 695 vestigt Willibrord, een monnik uit Engeland, zich op het vroegere Romeinse fort. De burcht gebruikt hij als uitvalsbasis om de Friezen te kerstenen. De burcht heet Trecht en een verhaal gaat de ronde dat deze naam de basis vormde voor de latere benaming van de stad, Utrecht. In 850 arriveren de Noormannen langs de Rijn. Hun komst brengt zowel onzekerheid als economische heropbloei met zich mee. Circa het jaar 1000 wordt er op bevel van bisschop Adelbold de romaanse Sint-Salvatorkerk gebouwd. Deze kerk mocht enkel worden bezocht door de lokale monnikenorde. Vervolgens starten in 1253 de werken voor een nieuwe gotische kerk. Door geldproblemen zal het 260 jaar duren vooraleer het gebouw klaar was. Het middelste deel van de kerk had geen lang leven beschoren en stortte in 1674 dankzij een vallende wind in 🌪️. Het puin bleef 150 jaar lang liggen en uiteindelijk werd er gekozen om dit deel niet herop te bouwen. Deze lege ruimte is er vandaag nog steeds en kenmerkt deze bijzondere plek.
Herbestemmingsvraagstuk
-
Participatie: DOMunder werkt met vrijwilligers die tours geven en graven nog archeologische resten op met Utrechters vanuit het idee van toegankelijkheid.⛏️
-
Macht: Tussen 1929 en 1949 werd het Domplein blootgelegd door archeologen in opdracht van de stad Utrecht. Daarna werd de site opnieuw dichtgegooid tot 2010. Dan werd de non-profitorganisatie DOMunder opgericht vanuit privé-initiatief. Om het ondergrondse DOMunder te bezoeken moet een volwassene een ticket van €13,50 betalen, wat gaat naar het beheer van de site. Wel werken de stad en de stichting steeds meer samen. Naast DOMunder zijn er ook andere organisaties die de plaats willen gebruiken. Archeologen, universiteiten en cafés willen allemaal hun eigen stukje van de koek 🍪. Een groot terras of een mooi museum, de toekomst van ons erfgoed ligt nog zeker niet vast. Ook zijn de limes forten in 2021 uitgeroepen tot UNESCO werelderfgoed. Naast bescherming van deze sites brengt dit echter ook problemen met zich mee. Zo beperkt de status als werelderfgoed wat men kan doen op de site, zoals onder meer verder archeologisch onderzoek.
- Educatie: Zowel de stad Utrecht als DOMunder proberen het verleden op een leerrijke manier over te brengen aan het publiek. Zo zie je de 2000 jaar oude geschiedenis van het plein in het straatbeeld. De grens van het fort geeft men bijvoorbeeld aan met metalen stroken die licht geven in de straten en op het plein. Op het plein zie je de contouren van de gebouwen die er vroeger stonden door de verschillende gekleurde tegels. Zo bakenden de gele stenen het Romeinse fort af. Naast de zaken die met het blote oog zichtbaar zijn, maakt DOMunder ook gebruik van heel wat interactieve tools. Via de app van DOMunder kun je bijvoorbeeld de geschiedenis van het plein met een spannende tijdreisfilm meemaken. Daarnaast kan je via de virtual reality app zien hoe het er echt uitzag. Heel leuk! Onder de grond gaat DOMunder ook interactief te werk. Door middel van ‘slimme zaklampen’ kunnen bezoekers sensoren scannen waarna een audiogids meer vertelt over de geschiedenis van de plaats of het object 🏺. Dit past in het idee achter DOMunder: het overbrengen van de reis door de tijd die de archeologie zo spannend maakt.
- Identiteit: Voor de inwoners van Utrecht is het verleden van het domplein heel belangrijk. Doorheen de tijd is het kleine Romeinse fort uitgegroeid tot de Nederlandse stad die we vandaag kennen. Maar waar komt de naam Utrecht eigenlijk vandaan? Wanneer we kijken naar de geschiedenis van de stad is dit geen moeilijke vraag. De Romeinen noemden hun fort Traiectum, later maakten de middeleeuwers hier Ultraiectum van en zo komen we uiteindelijk op de huidige naam Utrecht.
- Authenticiteit: Slechts een klein deel van het ondergrondse complex is toegankelijk voor het publiek, want alles wordt ‘in situ’ bewaard. Dit wil zeggen dat alles op de plaats bewaard wordt waar het gevonden werd. Het deel dat niet toegankelijk is voor het publiek werd terug met zand gevuld en op deze manier bewaard. De originele castellummuren van het jaar 200 na Christus zijn nog in de kelders van omringende gebouwen te zien.
Meer weten
Website DOMunder: https://www.domunder.nl/
Rondleiding DOMunder
Traiectum op Livius.org: https://www.livius.org/articles/place/traiectum-utrecht/
Door Jelle Jenquin, Sam Laevers, Noah Pintelon, Tina Morthier en Rune Van Laere.
