Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen (KMSKA)
Stad Antwerpen
Leopold de Waelplaats 1, Antwerpen, België
Context
Ontstaan/Bestemming 1 & 2
Op de plaats waar tegenwoordig het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten van Antwerpen staat in de Zuid-wijk, vonden zich in 1885 en 1894 twee wereldtentoonstellingen plaats. Europese landen stelden hun kolonies voor. België toonde uit Congo bodemrijkdommen, cultuurvoorwerpen én mensen.
In 1885 werd propaganda gemaakt voor Leopolds nieuwe kolonisatieproject. Het doel was investeerders aantrekken voor de Antwerpse haven. De boodschap hiervan was dat alleen de kolonisatie ‘het wilde Congo’ kon ‘civiliseren’. Twaalf naar Antwerpen verscheepte Congolezen traden op in een fictief Afrikaans dorp. De tentoonstelling werd bezocht door 3.5 miljoen nieuwsgierigen.
De tweede wereldtentoonstelling (1894) die stond in de Antwerpse Zuid-Wijk, waar 144 Congolese mannen, vrouwen en kinderen werden tentoon gesteld. Als attractie bootsten ze met wapens en werktuigen hun dagelijks leven na. Tientallen werden ziek en ten minste zeven mensen stierven. Ze werden begraven op de Antwerpse begraafplaats Schoonselhof in een anoniem massagraf. Hun namen waren: Sabo, Bitio, Isokoyé, Manguesse, Binda, Mangwanda en Pezo.
Bij België’s eeuwfeest vond in 1930 te Antwerpen een meer bescheiden ‘wereldtentoonstelling’ plaats, met ook een gedeelte in Luik. Deze keer werden er geen Congolezen overgebracht, maar de kolonisatie kreeg opnieuw veel aandacht.
Herbestemmingvraagstukken vandaag
De relatie tussen de plaats waar de wereldtentoonstellingen te Antwerpen plaats vonden en de latere bouw van het KMSKA is verzadigd. Vandaag zien we geen linken met het koloniale verleden van deze locatie, het KMSKA is dan ook geen product van de wereldtentoonstellingen. Na een open brief van Nadia Nsayi en Judith Elseviers, ondertekend door vele (ook academische) namen, loopt een gesprek met de museumdirecteur op een sisser af, en blokkeren politici op ‘t Schoon Verdiep de vraag naar het museum toe om via een monument de tentoonstelling van Afrikanen in mensenzoos, waarbij ook doden vielen, kritisch te herdenken. We spreken van een harde herbestemming waar geen aandacht is voor het koloniale verleden van de site zelf.
Alexandre Lissarrague + Pieter-Jan Verheyden
Meer weten?
https://kmska.be/nl/onderzoek-naar-het-koloniale-verleden-van-het-kmska
