Grote Kerk

Stichting Monumentenbezit
Oudestraat 26, Veere

Ontstaan en historisch (her)gebruik van de Grote kerk

Een Grote Kerk voor Veere

Aan het einde van de vijftiende eeuw is het stadje Veere een belangrijke speler in de lakenhandel met Schotland, dankzij een gunstig huwelijk tussen Wolfert VI, heer van Veere en de Schotse koningsdochter Maria Steward. De Schotse wol brengt Veere grote rijkdom, waardoor het onder andere een indrukwekkende kerk kan bouwen op de plaats van de bestaande Onze-Lieve-Vrouwekerk. De bouw start in 1479 en twee bouwmeesters uit de beroemde familie Keldermans, Anthonis en Rombout zijn erbij betrokken. De bouw duurt zeker 40 jaar. Het oorspronkelijke plan voorziet een toren van meer dan 100 meter hoog, maar uiteindelijk raakt het geld toch op en blijft de hoogte steken op 52 meter.

Het gebouw maakt veel mee sinds haar ontstaan. De overgang naar het protestantse geloof, de daaropvolgende opsplitsing van het gebouw voor verschillende geloofsgemeenten en gedeeltelijke goederenopslag hebben natuurlijk impact op de ruimte.

Van kerk naar militair hospitaal

De aanwezigheid van Engelse en Franse legers vanaf 1809 op Walcheren zorgt ervoor dat het uiterlijk van de Grote Kerk voorgoed verandert. Tussen 1811 en 1813 richten de Franse soldaten namelijk het kerkgebouw in als militair hospitaal. Daartoe maken ze drie verdiepingen in het gebouw, vervangen ze de grote glasramen door kleine vensters per verdieping en leggen zelfs een stoombad aan. Hier kunnen de zieke soldaten hun kwaal uitzweten. Wanneer de Fransen weer weggaan, blijft een merkwaardig kerkgebouw onderverdeeld in verdiepingen over, in niet al te beste staat.

Er vestigt zich daarna nog een werk- en spinhuis in het gebouw, later komt het weer in handen van de Gereformeerde Gemeente, die zich er ook weinig raad mee weet. Er ontstaat een plan om de kerk dan maar af te breken, maar het Nederlandse rijk verhindert dit en maakt het kerkgebouw 1881 tot Rijksmonument, het eerste van Nederland! Die status beschermt het gebouw, maar een goede, waardige herbestemming blijft lang uit. In de afgelopen twee eeuwen kent het gebouw gebruik als overdekt voetbalveld, opslag van een aannemer en een houthandel, feestzaal en na de watersnoodramp van 1953 als noodstal voor het geredde vee.

Grote Kerk voorgevel

Grote Kerk Veere binnenkant

Kunstwerk 'Val voor Veere'

Grote Kerk Veere en omgeving

De Grote Kerk 'experience'

Tegenwoordig is Nederlandse Stichting Monumentenbezit eigenaar van de Grote Kerk. De ANBI-stichting Exploitatie Grote Kerk Veere is gevestigd in het gebouw en verzorgt het hedendaags gebruik. De zijbeuken van de kerk zijn ingericht om bezoekers te vertellen over verschillende episodes uit de geschiedenis van de Grote Kerk. Bezoekers kunnen QR-codes scannen met hun telefoon en krijgen op die manier een rondleiding, in augmented reality door niemand minder dan Wolfert . Tegen de achterwand van het schip draait een grote projectie die de geschiedenis chronologisch toelicht. De inrichting is interactief, met onder meer een 3D soundscape dat de ziekenboeg nabootst en een simulatie van het huwelijk tussen Wolfert en Maria. In de toren toont een caleidoscopische animatie de vele schilderijen van kunstenaars die zich door Veere lieten inspireren.

De organisatie laat het middenschip van de kerk bewust leeg, zodat er eenvoudig stoelen kunnen staan voor evenementen, zoals concerten, lezingen en andere voorstellingen. Verder is er in het gebouw een café, waar bezoekers kunnen genieten van een kopje koffie, een lunch of een borrel tussen de pilaren van het kerkgebouw.

De kerk is alleen open voor bezoekers tussen 1 april en 20 november en hanteert verschillende openingsuren in het toeristisch laag-, midden- en hoogseizoen. Ondanks de vele inspanningen is het voor de organisatie niet evident om quitte te spelen. De vele toeristen in Zeeland komen eerder voor het strand, en weten de Grote Kerk nog niet zo te vinden: hogere bezoekersaantallen zouden zeer welkom zijn. Ook heeft de organisatie vrijwilligers nodig, wiens bijdrage cruciaal is voor het voortbestaan.