De 'vissenstraten', een duiventil?

Hoewel de aanwezigheid van de Schelde de Heirnis tot een belangrijke economische plaats maakt, bestaan deze weides tot de tweede helft van de negentiende eeuw bijna volledig uit grasland voor vee. In 1857 brengt de aanleg van een verbindingsspoorweg, op de huidige Kasteellaan, in combinatie met plaatsgebrek in het centrum verandering: de bebouwing van de weides. Een echte verstedelijking vindt plaats vanaf 1870. Als gevolg van de industrialisering en de sterke bevolkingsgroei van de negentiende eeuw, ontstaat de behoefte aan nieuwe arbeiderswoningen in Gent. Zo vraagt in 1875 een eerste particulier om een korte straat te openen, van de Lousberglaan tot de Rietgracht. Dit vormt het startschot voor de snelle urbanisatie van de Heirnis: in de jaren 80 van dezelfde eeuw worden aanvragen, plannen en realisaties uitgewerkt. De belangrijkste initiatiefnemer in dit proces was industrieel Julius Alsberge, grondeigenaar op de Heirnis. Alsberge trekt het korte straatje van 1875 door tot de Heernislaan, die enkele jaren daarvoor was aangelegd. De lange straat krijgt de naam Toekomststraat. Daarnaast stelt hij een eerste deel van een nieuwe straat voor, namelijk de Eendrachtstraat. Beide straten krijgen een typische moraliserende benaming. In een volgende fase vragen Alsberge en anderen de ‘vissenstraten’ aan. In verschillende stukken worden de Karper-, Tink-, Snoek-, Zalm-, Kreeft-, Vissers-, Tarbot-, Tong- en Rietgrachtstraat aangelegd. De naamgeving behoort tot dezelfde categorie, namelijk vissen, om zo de zoektocht naar straatbenamingen op te lossen. In tegenstelling tot de Machariuswijk, hebben de straten van de Heirnis zelden een historische achtergrond. Zo verwijzen de talrijke ‘vissenstraten’ naar de nabije Schelde en Visserij, terwijl slechts enkele straten zoals de Heernislaan verwijzen naar een oud verleden. Later veranderen ook enkele straten van naam: van Vissersstraat naar Lozevissersstraat, van Rietgrachtstraat naar Kasterbant en van Toekomststraat naar Forelstraat.

De eerste bewoning van de vissenstraten bestaat voornamelijk uit typische kerngezinnen, waarin de moeder huisvrouw is en de vader fabriekswerker. Andere werkvormen zoals katoenwerker, journaliste, metser… komen ook voor, maar in mindere mate. Deze gezinnen verblijven opmerkelijk kort in één huis, waarna ze verhuizen naar een andere woning in de Heirniswijk of zelfs in dezelfde straat, als duiven in een duiventil. Aangezien de huurcontracten van week tot week lopen, kan een gezin in tijdelijke geldnood makkelijk verhuizen naar een goedkoper huis in de buurt. Bovendien wordt de wijk bevolkt door verschillende sociale klassen. De beluiken zijn typerend voor de arbeiders, de chique huizen van de Vlaamsekaai voor de middenklasse. De huidige bewoners bestaan voornamelijk uit jonge gezinnen, al dan niet met migratieachtergrond, waarbij zowel man als vrouw zorgen voor inkomen.

Klara Degrieck, Jade Philippeth en Arne Vlerick